Czym jest mocz?
Mocz jest płynnym produktem ubocznym organizmu, który jest cennym źródłem informacji o stanie naszego zdrowia. Może być wskaźnikiem wielu chorób oraz stanów fizjologicznych.
Jak wykonywane jest badanie moczu?
Badanie moczu obejmuje ocenę jego cech fizycznych (kolor, mętność, etc.), chemicznych (ciężar właściwy, obecność rozpuszczonych substancji chem.) oraz badanie mikroskopowe osadu moczu. W badaniu mikroskopowym próbka moczu jest badana pod kątem obecności bakterii, komórek, kryształów moczu lub wałeczków.
Kiedy zaleca się wykonanie badania moczu?
Analiza moczu jest zalecana jako test przesiewowy lub diagnostyczny.
- rutynowa kontrola zdrowia
- badanie przesiewowe stanu zdrowia układu moczowego
- diagnostyka stanu odwodnienia organizmu
- diagnostyka zakażenia układu moczowego
- diagnostyka zaburzeń układu moczowego, zaburzeń metabolicznych
- monitorowanie czynności nerek i odpowiedzi na leczenie
- diagnozowanie i monitorowanie postępu cukrzycy
- przed przyjęciem do szpitala, przed operacją lub zabiegiem
- ocena ciąży
Jak czytać wynik badania moczu?
KOLOR MOCZU
Zmiany stężenia, koloru i przejrzystości moczu można zaobserwować podczas oględzin próbki moczu. Normalny kolor moczu waha się od słomkowego (jasnożółty) do ciemno-bursztynowego. Zwiększone wydalanie wody rozcieńcza mocz, czyniąc go bladożółtym lub bezbarwnym.
W moczówce prostej zdolność zagęszczania moczu nerek jest osłabiona, co prowadzi do wydalania dużej objętości rozcieńczonego moczu. Zmniejszone spożycie wody lub odwodnienie powoduje zmniejszenie zawartości wody w moczu. Zagęszczony mocz jest ciemnożółty.
Istnieje wiele przyczyn ciemnego moczu. Ciemny kolor moczu można zaobserwować w zakażeniu dróg moczowych, kamieniach nerkowych, żółtaczce i gromadzeniu się bilirubiny we krwi. Może to być również kluczowy objaw zaburzenia wątroby.
Czerwony mocz lub ciemny mocz ze śladami krwi jest powszechnie obserwowany np. w niedokrwistości hemolitycznej. W alkaptonurii nagromadzenie kwasu homogentyzynowego w organizmie zmienia kolor moczu na ciemnobrązowy. Mocz może być również ciemny w porfirii; rzadkie zaburzenie dziedziczne związane z krwią spowodowane defektem syntezy hemoglobiny. Krwiomocz brutto, tj. możliwość bezpośredniego widzenia krwi w moczu, może spowodować, że mocz będzie różowy, czerwony lub w kolorze coli z powodu obecności czerwonych krwinek. Czasami można zobaczyć skrzepy krwi.
Niektóre z przyczyn krwiomoczu to infekcja bakteryjna dróg moczowych, kamień nerkowy, niedokrwistość sierpowato-krwinkowa, BPH, uchyłek (torebki) w pęcherzu, penetrujące lub uszkodzenie nerek lub pęcherza moczowego itp. Bardzo rzadko ciemny kolor moczu może być oznaką raka pęcherza moczowego, nerek, trzustki lub prostaty.
Niektóre pokarmy i leki mogą powodować nietypowy kolor moczu. Pokarmy takie jak burak, fasola fava, jeżyny itp. oraz sztuczne barwniki spożywcze zmieniają kolor moczu u niektórych osób. Podobny efekt powoduje przyjmowanie leków takich jak ryfampicyna i warfaryna czy suplementy witaminowe.
PRZEJRZYSTOŚĆ MOCZU
Prawidłowy mocz powinien być klarowny, przejrzysty. Mętny mocz, spowodowane obecnością bakterii lub komórek krwi, nie jest prawidłowy.
CIĘŻAR WŁAŚCIWY
Ciężar właściwy moczu jest wskaźnikiem zdolności nerek do koncentracji lub rozcieńczania moczu.
Ponieważ mocz zawiera różne substancje rozpuszczone, ma wyższy ciężar właściwy niż woda (1,000)- zwykle w zakresie od 1,005 do 1,030.
Wysoki ciężar właściwy reprezentuje skoncentrowany mocz i może wskazywać na odwodnienie lub wysokie stężenie substancji rozpuszczonych w moczu.
Z drugiej strony niski ciężar właściwy oznacza rozcieńczony mocz i może wystąpić przy wysokim spożyciu płynów i moczówce prostej lub z powodu choroby nerek, gdy zdolność nerek do koncentracji moczu jest osłabiona.
pH
Prawidłowa wartość pH moczu wynosi od 5 do 6,5 i zależy od równowagi kwasowo-zasadowej organizmu.
pH moczu ma duży wpływ na powstawanie kamieni nerkowych.
Kwaśny mocz sprzyja krystalizacji kwasu moczowego lub kamieni cystynowych podczas gdy mocz alkaliczny (zasadowy) sprzyja kamieniom zawierającym wapń i fosforany.
Mocz alkaliczny może wynikać z zakażenia bakteriami rozkładającymi mocznik – takimi jak Klebsiella, Proteus mirabilis lub Pseudomonas – które rozkładają cząsteczki mocznika na amon i dwutlenek węgla, zwiększając w ten sposób pH moczu do wartości neutralnych lub zasadowych.
Na poziom moczu wpływają również czynniki dietetyczne. Dieta wysokobiałkowa może powodować kwaśny mocz, podczas gdy dieta wegetariańska może skutkować powstawaniem alkalicznego moczu.
GLUKOZA
Glukoza nie powinna być obecna w moczu. Glikozuria, czyli obecność glukozy w moczu, może wynikać z obniżonego progu nerkowego, niekontrolowanej cukrzycy, zaburzeń hormonalnych, ciąży lub przyjmowania kortykosteroidów lub leków hipoglikemicznych (np. kanagliflozyna, empagliflozyna, które stymulują nerki do wydalania glukozy z moczem).
BIAŁKO (ALBUMINA)
U zdrowych osób mocz zawiera tylko niewielką ilość białek, ponieważ większość cząsteczek białka, takich jak albumina, jest zbyt duża, aby przejść przez barierę filtracji kłębuszkowej. Kiedy znaczna ilość białka pojawia się w moczu, określana jest jako białkomocz i jest na ogół oznaką uszkodzenia kłębuszkowego.
Łagodne przyczyny białkomoczu obejmują gorączkę, forsowne ćwiczenia, odwodnienie, stres emocjonalny.
Do poważnych przyczyn białkomoczu zaliczyć można kłębuszkowe zapalenie nerek, szpiczak mnogi czy niewydolność serca.
KETONY
Obecność ketonów w moczu również nie jest prawidłowa. Są wykrywane w moczu, gdy organizm otrzymuje energię poprzez spalanie tłuszczu z powodu niewystarczającej ilości węglowodanów.
Rozkład tłuszczu może wystąpić w stanach długotrwałego głodu, uporczywych wymiotów lub biegunki, przewlekłego spożywania alkoholu oraz przy diecie nisko-węglowodanowej (np. diety “keto” lub ketogenicznej).
Co ważniejsze, ketony mogą gromadzić się we krwi osób ze źle kontrolowaną cukrzycą (zwłaszcza cukrzycą typu 2) prowadząc do cukrzycowej kwasicy ketonowej. Jest to stan poważny, zagrażający życiu pacjenta. Z wynikiem badania należy niezwłocznie udać się do lekarza!
BILIRUBINA I UROBILINOGEN
Bilirubina jest produktem rozpadu metabolizmu czerwonych krwinek, który zwykle nie występuje w moczu. Jeśli bilirubina znajduje się w moczu, można podejrzewać chorobę wątroby lub niedrożność dróg żółciowych (gdzie występuje problem z drenażem żółci do jelit).
Niewielkie ilości urobilinogenu mogą znajdować się w moczu osób zdrowych. Podwyższony poziom urobilinogenu obserwuje się u osób z niedokrwistością hemolityczną lub chorobą wątroby.
Całkowity brak urobilinogenu w moczu może wskazywać na niedrożność wątroby.
KREW (ERYTROCYTY)
Obecność krwi w moczu jest określana jako krwiomocz. Przyczyną krwiomoczu mogą być niektóre leki:
- niesteroidowe leki przeciwzapalne
- aspiryna,
- penicylina,
- leki przeciwgruźlicze (ryfampicyna),
- leki na chorobę Parkinsona (lewodopa, metylodopa),
- omeprazol itp.
Krwiomocz może również wynikać z uszkodzenia kłębuszków nerkowych, infekcji dróg moczowych, obecności kamieni nerkowych lub nowotworów. U kobiet możliwe jest również zanieczyszczenia moczu krwią miesiączkową.
Rodzinny łagodny krwiomocz jest dziedziczną chorobą nerek charakteryzującą się obecnością uporczywego lub nawracającego krwiomoczu, który zwykle wykrywa się w dzieciństwie. Ale czasami może to być oznaką zaawansowanego stadium raka pęcherza moczowego, nerek lub prostaty.
Badanie mikroskopowe
Nieprawidłowe wyniki analizy fizycznej lub chemicznej mogą skłonić do badania mikroskopowego.
1. Mikroorganizmy (bakterie, grzyby, drożdże)
U zdrowej osoby w próbce moczu nie powinny znajdować się żadne mikroorganizmy. Ich obecność wynika z infekcji układu moczowego lub nieprawidłowego pobrania moczu do badania.
2. Komórki nabłonkowe
Normę stanowi obecność kilku (15-20 / hpf) komórek nabłonkowych w moczu. Komórki nabłonkowe wyściełają moczowód, pęcherz moczowy i cewkę moczową, stąd ich niewielka obecność w próbce moczu nie budzi zastrzeżeń.
Zwiększoną liczbę komórek nabłonkowych obserwuje się w stanach zapalnych i nowotworach.
3. Komórki krwi
Zwykle w próbce moczu pod mikroskopem można zobaczyć tylko kilka krwinek czerwonych (0-3 / hpf) i kilka krwinek białych (0-5 / hpf).
Zwiększenie liczby komórek krwi w moczu występuje w przypadku:
- stanu zapalnego dróg moczowych
- zakażeni dróg moczowych
- uszkodzenia aparatu nerkowego
- Zespołu Alporta
- może wystąpić u kobiet po odbytym stosunku
4. Kryształy
Kryształy w moczu powstają w skutek zagęszczenia takich składników moczu jak: wapń, szczawian, kwas moczowy, cystyna, fosforany. W wyniku ich zagęszczenia mocz staje się coraz bardziej kwaśny lub zasadowy.
Wysoki poziom cholesterolu we krwi może powodować powstanie kryształów cholesterolu.
Również niektóre leki i barwniki mogą przyczynić się do powstania kryształów. Kryształy mogą grupować się, tworząc kamienie nerkowe.
5. Wałeczki
Wałeczki w moczu to różnokształtne twory powstałe w cewkach nerkowych w następstwie wytrącania białek. Ich kształt zależy zarówno od odcinka nerki w którym powstały, jak od rodzaju zatopionych w nich dodatkowo elementów. Obecność wałeczków nie zawsze oznacza chorobę. Wałeczki szkliste w moczu występują fizjologicznie po wysiłku.
Ostatnie wpisy: